حسن محسنی

سازند ایلام با سن کرتاسه پسین (سانتونین پیشین-کامپانین آغازین) در مناطق ایلام (کمربند چین خورده زاگرس) در برش-های مهدی آباد،کوه ورزرین و تنگ باولک و کرمانشاه (زاگرس مرتفع) در برش سفید کوه به منظور شناسایی رخساره های سنگی و زیستی، ریزرخساره ها، ایکنورخساره ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی بررسی شده است. سازند ایلام در برش های مورد مطالعه از تناوب سنگ آهک و سنگ آهک آرژیلیک تشکیل شده است. این سازند شامل چهار ریز رخساره (1- پکستون/وکستون حاوی فرامینیفر پلانکتونیک، 2- رودستون/پکستون/وکستون حاوی دوکفه ای بنتیک و فرامینیفر پلانکتونیک، 3- رودستون/پکستون/وکستون حاوی فرامینیفر های پلانکتونیک-بنتیک در هر دو منطقه و 4- وکستون حاوی کلسی اسفر و فرامینیفر پلانکتونیک (فقط در زاگرس مرتفع) است که در سه زون (کمربند) رخساره ای شیب، پاشنه شیب و حوضه و محیط های پلت فرم میانی-خارجی، و حوضه (تنها در زاگرس مرتفع) رسوب نموده اند. زون رخساره ای پاشنه شیب با توجه به بافت نهشته های تشکیل-دهنده و محتوی آرژیلیک آشکار به سه بخش فوقانی، میانی و ژرف طبقه بندی شده است. شواهد پرشماری مانند فراوانی رخساره-های آب ژرف، جابجایی و آمیختگی اجزای زیستی پلانکتونیک (ژرف) و بنتیک (کم ژرفا)، چین های ریزشی و ساختار های تغییر شکل یافته بزرگ مقیاس همگی نشان دهنده عملکرد جریان های گرانشی بر انتقال و رسوبگذاری بخشی از توالی های مطالعه شده (بخش های بالایی و میانی پاشنه شیب؛ بخش میانی پلت فرم) است. به علت کیفیت ضعیف رخنمون های مطالعه شده و نبود ساختارهای رسوبی خوب حفظ شده، امکان تعیین و تفکیک دقیق نوع نهشته های گرانشی (گراویت ها) در این پژوهش فراهم نگردید. مخلوط شدگی فرامینیفر های پلانکتونیک و دوکفه ای های بنتیک شکسته-ساییده شده و سالم و قرارگرفتن دوکفه ای های بنتیک تقریبا" به موازات یکدیگر، همگی نشان دهنده تاثیر جریان های دریایی در حاشیه پلت فرم است. بر اساس مقادیر کربن آلی کل و فلزات وابسته به شرایط اکسیداسیون-احیاء (Ni, V, U, Mo, Cu, Zn)، نهشته های مورد مطالعه در دو شرایط اکسیدان (غلظت کم فلزات و کربن آلی کل کم تر از 5/0 درصد وزنی) و فقیر از اکسیژن (غلظت زیاد فلزات و کربن آلی کل بیش تر از 5/0 درصد وزنی) قرار دارند. ایکنوتاکساهای گوناگون مانند پالئوفیکوس، کندریتس، پلانولیتس، زئوفیکوس، لاملا سیلندریکا، تالاسینویدس،

سازند سروک یکی از واحدهای کربناته ی سنگ چینه ای مهم گروه بنگستان در طی کرتاسه ی میانی (آلبین پسین-تورونین آغازین) در حوضه ی زاگرس (جنوب باختری ایران) نهشته شده است و از مخازن مهم هیدروکربنی به شمار می رود. به منظور تفسیر رخساره ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند سروک در بخش باختری حوضه ی زاگرس، پنج برش سطحی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس تغییرات بافتی و خصوصیات سنگ شناختی 30 ریزرخساره متفاوت تشخیص داده شد که در شش گروه رخساره ای پهنه کشندی، لاگون، پشته ی زیرآبی، ریف رودیستی، جلوی ریف/ دریای باز کم ژرف و حوضه نهشته شده اند. رخساره های بخش زیرین سازند سروک (آلبین- اوایل سنومانین) شامل سکانس های I و II در یک رمپ کربناته نهشته شدند که در سنومانین تا اوایل تورونین (بخش بالایی سازند سروک) به یک شلف حاشیه دار تبدیل گردید. این تکامل پلتفرم کربناته ناشی از تغییر رژیم تکتونیکی صفحه ی عربی از حاشیه ی غیر فعال به حاشیه ی فعال و احتمالا فعالیت گسل های پی سنگی و فرارانش پوسته اقیانوس نیوتتیس در حاشیه ی شمال خاوری صفحه ی عربی در کرتاسه ی پسین بوده است که موجب ایجاد بالاآمدگی و گسترش پشته های زیرآبی و ریف رودیستی حاشیه پلتفرم و نیز حوضه های میان شلفی و پلتفرم های جدا افتاده به وِیژه در زون لرستان گردیده است. فعالیت گسل های پی سنگی باعث خروج پلتفرم از آب و ایجاد ناپیوستگی های فرسایشی (مرز سکانسی نوع اول) بویژه در مرز سنومانین/ تورونین و حذف رسوبات یا عدم رسوبگذاری گردیده است سازند سروک دارای پنج سکانس رده سوم است که الگوی انباشت آن ها بیانگر تاثیرپذیری از تغییرات ایوستازی در اواخر آلبین تا اواسط سنومانین است، اما اثر تکتونیک منطقه ای در اواسط سنومانین و اوایل تورونین به ایوستازی اضافه گردیده است. سیمانی شدن، دولومیتی شدن، انحلال، نوریختی، آشفتگی زیستی، میکریتی شدن و تراکم فیزیکی-شیمیایی از فرایندهای دیاژنزی مشاهده شده در سازند سروک می باشند. رسوبات کربناته سازند سروک در منطقهی مورد مطالعه دارای تخلخل پایین (میانگین تخلخل 72/2 درصد) هستند. اگرچه مقادیر تخلخل از 13/0 تا 11 درصد متغیر است. سرعت موج P اندازه گیری شده از 5208 تا 6531 متر بر ثانیه در این سازند متغیر است. تجزیه و تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان می دهد که این تغییرات در ویژگی های صوتی وابسته به ترکیب کانی شناسی، مقد

چکیده: در این پژوهش تلاش شده است تا رفتار انحلالی برخی از سازندهای کربناته در استان کرمانشاه نسبت به تغییرات شرایط فیزیکو-شیمیایی سیال مورد ارزیابی قرار بگیرد. به این منظور از سازندهای ایلام-سروک، تله زنگ و شهبازان در مجاورت سدهای شیان، پاتاق و هواسان در بخش های غربی و جنوب غربی استان کرمانشاه در مجموع تعداد 165 نمونه برای انجام آزمایش های مختلف از جمله مطالعات سنگ شناسی، تعیین ترکیب شیمیایی، آزمایش های مقاومتی و انحلال پذیری تهیه شد. تاثیر محیط رسوبی بر رفتار انحلالی دو رخساره (عمیق و کم عمق) سازند تله زنگ نیز مورد بررسی قرار گرفته است. برای ارزیابی رفتار انحلالی نمونه های تهیه شده، از دستگاه آزمایش انحلال پذیری طراحی شده برای همین منظور استفاده گردید. نتایج بررسی سنگ شناسی نشان داد که سنگ های سازند شهبازان از نوع دولومادستون و سایر سازندها از وکستون تا پکستون/گرینستون متغیر هستند. غالب ترین اکسید موجود در نمونه ها CaO بوده که میزان این اکسید در نمونه های سازند شهبازان کمتر از سایر سازندها بوده است. میانگین مقاومت تراکمی تک محوره ی نمونه های آزمایش شده از 50/98 تا 18/80 مگاپاسکال متغیر بوده است. آزمایش های انحلال پذیری در این مطالعه در سه سطح pH (5/5، 0/6 و 5/7)، سه سطح فشار هیدرودینامیک (5/0، 7/0 و 2/1 اتمسفر) و دو سطح دمایی (8 و 15 درجه سانتیگراد) انجام شده است. نتایج این آزمایش ها نشان داد که بافت سنگ شناسی، ریزساختارها و ترکیب شیمیایی سنگ بیشترین تاثیر را بر رفتار انحلالی سنگ های مورد مطالعه دارند. نمونه های متعلق به سازندهای ایلام-سروک، رخساره عمیق سازند تله زنگ و رخساره کم عمق سازند تله زنگ بیشترین حساسیت انحلالی را نسبت به تغییرات pH سیال (از pH=7.5 تا pH=6.0) از خود نشان داده اند. ترکیب شیمیایی نمونه های سازند شهبازان سبب شده است تا رفتار انحلالی نمونه های این سازند تفاوت کاملاً مشخصی با نمونه های سایر سازندها داشته باشد.

چکیده: کارست حوضه ای با عوارض ژئومورفولوژیکی منحصر به فرد است که در اثر فراهم بودن شرایط لیتولوژیکی، آب و هوایی، ساختاری شکل می گیرد. تحقیق پیش رو تلاشی برای بررسی منطقه کارستی درفک به لحاظ زمین شناسی مهندسی است. بررسی های ساختاری نشان می دهد که قله درفک یک ساختار بالاجهیده است که در اثر عملکرد دو گسل راندگی دیلمان با شیب به سمت شمال و راندگی درفک با شیب به سمت جنوب ایجاد شده است. در اثر عملکرد این گسل ها، قله درفک تاقدیسی با مشخصات SW75/148 شکل داده است. برداشت درزه در منطقه مورد مطالعه نشان داد که دسته درزه کششی غالب منطقه عمود بر جهت کوتاه شدگی اصلی چین خوردگی با محور(SW75/148) در منطقه شکل گرفته اند. البته دسته درزه کششی دیگری موازی با 1σ نیز تایید کننده ساختار چین خوردگی است که این دسته درزه موازی با جهت کوتاه شدگی و عمود بر محور چین خوردگی ایجاد شده اند. بررسی جهت غالب درزه ها در محدوده مورد بررسی نشان می دهد که درزه ها دارای امتداد شمال غربی- جنوب شرقی و در قله درفک دارای امتداد شمال شرقی- جنوب غربی هستند. همچنین در این تحقیق بررسی ژئومورفولوژیکی به منظور شناسایی عوارض کارستی و یخچالی به عنوان اولین گام در بررسی مناطق کارستی، گلاسیو کارستی و ارتباط بین عوارض کارستی (کارن ها و چاه کارستی) و درزه های منطقه انجام شده است. بررسی های ژئومورفولوژیکی منطقه اثبات می کند که به دلیل رخنمون واحد های آهکی گسترده و وجود عوارض کارستی متنوع همچون اوولا، فروچاله، چشمه های کارستی، کارن، غار کارستی، چاه کارستی، پولیه و ایلسنبرگ کارستی، پونور، دره کارستی، پل کارستی و همچنین عوارض با تاثیر توام فرآیندهای کارستی و یخچالی (سیرک یخچالی)؛ کارست منطقه در طبقه هولوکارست و گلاسیو کارست قرار می گیرد. عوارض گلاسیوکارستی منطقه مورد مطالعه در سه دسته post glacial (عوارضی همچون فروچاله های انحلالی، سنگ فرش آهکی و فروچاله های مکنده)، Adapted glacial ( عوارضی همچون شیارهای یخچالی و سیرک ها) و Subglacial (عوارضی همچون جاما یا چاه کارستی) قرار می گیرند. بررسی کارن های منطقه نشان می دهد انواع متنوعی از کارن ها همچون کامینیکاس، رینن کارن، مآندری کارن، کارن دیواری، گریک و کلینت، هوموکی کارن، تریت کارن، رین پیت، ریلن کارن، رند کارن و کارن حفره ای در منطقه خلق شده اند. نقشه پتانسیل گسترش کارست در من

سازند پابده (پالئوسن پسین- الیگومیوسن) در حوضه پیش بوم زاگرس قرار دارد و از نظر سنگ منشا و مخزن دارای اهمیت می باشد و از این دید مورد توجه بسیاری از زمین شناسان بوده است. این سازند از مارن و سنگ آهک تشکیل شده است. به منظور بررسی محیط رسوبی، سازند پابده در جنوب خاوری استان ایلام مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی ریزرخساره ها و محیط رسوبگذاری سازند پابده براساس 520 نمونه جمع آوری شده از چهار برش سطحی ملک شاهی، گنداب، پیرمحمد و کاور در پیرامون شهرستان ملک-شاهی انجام شد. براساس مطالعات پتروگرافی، فراوانی و توزیع روزنبران و دیگر اجزای موجود، بررسی خصوصیات بافتی و ریزرخساره ای، هشت گروه رخساره ای مربوط به محیط رمپ شامل رمپ درونی، رمپ میانی و رمپ بیرونی تشخیص داده شد. رسوبگذاری در منطقه مورد مطالعه، تحت تاثیر ورود رسوبات آواری (جریان های توربیدیتی رقیق؟ و یا ته نشست دوباره رخساره های سنگ آهک) بوده است. همچنین بررسی بیش از 30 نمونه اثرفسیل گروه زئوفیکوس در توالی پیمایش شده از سازند پابده نشان داد که این گروه از پایین به سمت بالای توالی، تکامل ساختاری را به نمایش می گذارد. این تغییرات ساختاری می تواند با تغییر انرژی محیط رسوبگذاری در ارتباط باشد. تناوب های ریتمی عمدتاً سنگ آهک- مارن بخش هایی از سازند پابده را در بر می گیرند. به منظور پی بردن به منشا/ مکانیسم تشکیل این تناوب های ریتمی، سه اینتروال از بخش های مختلف برش گنداب برگزیده شد و در مجموع تعداد 57 نمونه از لایه و بین لایه این سه اینتروال برای بررسی های مختلف برداشت شد. برای تعیین سنگ شناسی و محتوای کربنات کلسیم زوج های بین لایه، کربنات سنجی به روش تیتراسیون روی نمونه ها انجام شد. به منظور یافتن پارامترهای رسوبی متفاوت بین زوج لایه ها، تعداد پنج نمونه با میکروسکوپ روبش الکترونی و نیز از بیش تر نمونه های لایه و بین لایه، برش نازک تهیه و با میکروسکوپ نوری بررسی شد. کانی شناسی زوج لایه ها با انجام آنالیز پراش پرتو ایکس روی هشت نمونه سنگ کل تعیین شد. برای پی بردن به منشا تناوب های ریتمی (اولیه در برابر دیاژنزی) و نیز ارزیابی اثرات دیاژنزی، آنالیز ترکیب عنصری (XRF) و نیز آنالیز ایزوتوپ های پایدار کربن و اکسیژن (13C و 18O) روی نمونه های برداشت شده از زوج های بین لایه انجام شد. نتایج حاصل از این بررسی، نوسان مقدار کربنات کلسیم را د

سازند شهبازان به سن ائوسن میانی تا پسین گسترش قابل توجهی در شمال شرقی پهنه لرستان دارد. این سازند در زیر سازند آسماری با ناپیوستگی هم شیب و بر روی سازند کشکان به صورت تدریجی قرار گرفته است، اما به سمت جنوب و جنوب غرب لرستان سازند کشکان با سازند پابده جایگزین می شود. برای مطالعه سازند شهبازان از پنج برش سطحی و چهار برش زیرسطحی در شرق پهنه لرستان که دو روند عمود و موازی با روند زاگرس را پوشش می دهند نمونه برداری صورت گرفت. از نمونه ها برش نازک و برش نازک صیقلی تهیه شد شدند. مطالعات پتروگرافی شامل مطالعه با میکروسکوپ نوری بر روی برش های نازک رنگ آمیزی شده با آلیزارین قرمز و فروسیانید پتاسیم، کاتدولومینسانس بر روی برش های نازک صیقلی و میکروسکوپ الکترونی و مطالعات ژئوشیمیایی شامل آنالیز میکروپروب، آنالیز ICP-OES، آنالیز ایزوتوپ های پایدار کربن و اکسیژن و آنالیز ایزوتوپ 87Sr/86Sr برای شناخت محیط رسوبی و تاریخچه دیاژنزی (بویژه دولومیتی شدن) صورت گرفته است. برای مطالعه تخلخل از آنالیز اشباع آب بر روی نمونه های سطحی و نگاره های گاما، چگالی، نوترون و صوتی چاه استفاده شده است. مطالعه پتروگرافی منجر به شناسایی 17 ریزرخساره در کمربندهای پهنه کشندی (سه ریزرخساره)، لاگون (چهار ریزرخساره)، شول (چهار ریزرخساره)، ریف (یک ریزرخساره) و دریای باز (پنج ریزرخساره) شده است. نبود یک سد کربناته قابل توجه و شواهد توربیدیتی نشان از نهشت سازند شهبازان در بخش رمپ پلاتفرم ائوسن حوضه رسوبی زاگرس دارد. فرایندهای دیاژنزی سازند شهبازان شامل دولومیتی شدن، سیمانی شدن (سیمان های کربناته و تبخیری)، نوشکلی، سیلیسی شدن، فشردگی (فیزیکی و شیمیایی)، انحلال، آهن دار شدن و دولومیت زدایی است. گسترده ترین فرایند دیاژنزی سازند شهبازان دولومیتی شدن است و حدود 60 درصد از مجموع ضخامت مطالعه شده (1339متر) دولومیتی شدن گسترده را پشت سر گذاشته است. دولومیت ها شامل دولومیت های جانشینی (98 درصد) و سیمان (دو درصد) هستند. دولومیت های جانشینی بر اساس فابریک به دو دسته تقسیم شده اند. فابریک یک (84 درصد) موزاییک های در هم قفل شده ای از بلورهای غیراستوکیومتری (حدود 42 درصد وزنی MgO) Planar-s تا non-Planar در اندازه <5 تا 100 میکرون هستند که CL بنفش تیره تا قرمز تیره داشته و زوننیگ ندارند. فابریک دو 14 درصد از دولومیت ها را شامل

یکی از پارامترهای مهمی که در مهندسی سنگ مورد استفاده قرار می گیرد، مقاومت فشاری تک محوری سنگ (UCS) است که از انجام آزمایش مستقیم بر روی نمونه مغزه های سنگ بکر در آزمایشگاه بدست می آید. انجام این آزمایش برخلاف سادگی فهم و درک منطق آن، نسبتاً گران قیمت و مستلزم صرف وقت زیاد می باشد. یکی از مهمترین محدودیت هایی که انجام این آزمایش با آن روبروست موانع و سختی های تهیه نمونه استاندارد است. بسیاری مواقع امکان تهیه مغزه های سنگی به سبب سستی، خردشدگی و فولیاسیون وجود ندارد. به منظور غلبه بر این مشکلات و تعیین سریع شاخصی برای برآورد مقاومت سنگ، آزمایش های ساده ای همچون آزمایش بارنقطه ای، آزمایش چکش اشمیت، آزمایش پانچ، آزمایش نفوذ سوزن،آزمایش برزیلی و آزمایش سرعت صوت پیشنهاد شده است. انجام این آزمایش ها به همراه قضاوت صحیح کارشناسی می تواند برآورد مقاومت فشاری تک محوری ارائه دهد. در پژوهش حاضر کارایی آزمایش های یاد شده در تخمین مقاومت فشاری تک محوری شش نوع سنگ رسوبی از سازند قم، اعم از گرینستون، وکستون- مادستون، باندستون، کالک لیت آرنایت، سنگ گچ و مارن، در جنوب شهر قم، مورد بررسی قرار گرفته و محدوده های مقاومتی مناسب برای هر کدام از آزمایش های شاخص معرفی گردیده است. سپس برای استفاده از نتایج آزمایش های شاخص جهت برآورد UCS، روابط و مدل هایی با روش های رگرسیونی (خطی و غیرخطی، ساده و چندگانه) و محاسبات نرم همچون سیستم فازی، شبکه عصبی و سیستم فازی- عصبی ساخته شده است. نتایج مطالعات نشان می دهد که سنگ های رسوبی مورد مطالعه سازند قم، از نظر مقاومتی از سنگ های ضعیف تا سنگ های خیلی مقاوم را شامل می شوند و محدوده مقاومتی آن ها از 21/6 تا 32/160 مگاپاسکال متغیرمی باشد. آزمایش نفوذ سوزن، آزمایشی سریع، ارزان و غیرمخرب است که به سادگی در آزمایشگاه و صحرا و بر روی مغزه، بلوک و رخنمون سنگی قابل استفاده می باشد. برای تعیین محدوده مطلوب مقاومت فشاری تک محوری برای کاربرد نتایج آزمون نفوذ سوزن (با سعی و خطا) محدوده های مقاومتی مختلف برای تحلیل نتایج بدست آمده مورد بررسی قرار گرفتند. نتیجه بررسی ها نشان داد که بهترین محدوده برای آزمایش نفوذ سوزن (NPI)، محدوه مقاومت فشاری تک محوری کمتر از 30 مگاپاسکال است. نتایج حاکی از آن است که بهترین همبستگی بین UCS و NPI در سنگ مارن برقرار است. در کالک لیت آرن

مصالح سنگی به عنوان سنگ بنا اهمیتی تاریخی در احداث ساختمان ها و بناهای تاریخی داشته اند. سنگ بنای آثار تاریخی همواره در معرض اثرات مخرب فرایندهای هوازدگی بوده اند.